Verplicht naar de ‘nabijheidsrechter’

Procederen kost geld en tijd, dat is het beeld dat haast zonder uitzondering bestaat bij zowel degenen die nog nooit een juridisch geschil hebben gehad, als bij degenen die het klappen van de zweep (helaas) kennen. Niet geheel onterecht, dat moet gezegd. Ook is een procedure slechts een middel om tot een doel te komen: het oplossen van problemen. Vanwege de hiervoor genoemde drempels die rechtzoekenden ervaren in de toegang tot de rechter, kijkt de rechtspraak naar alternatieven. Zie daar: ruimte voor het verschijnsel ‘nabijheidsrechter’.

Arbitrage

Wie nu meteen moet denken aan “De Rijdende Rechter”, zit er niet eens zo heel ver naast. Ook dat is immers een laagdrempelige vorm van geschilbeslechting. De term ‘geschilbeslechting’ is bewust gekozen, omdat de rijdende ‘rechter’ geen écht vonnis uitspreekt. Het is arbitrage: een overeenkomst waarbij partijen afspreken dat ze hun geschil aan een arbiter voorleggen en zich aan diens uitspraak zullen houden. Overigens is niet alleen mr. Frank Visser bevoegd; iedere handelingsbekwame natuurlijke persoon kan als arbiter worden gekozen.

Nadeel

Deze vorm van geschilbeslechting is in de wet geregeld en hoewel het zeker een toegankelijke manier is om een geschil op te lossen – en bovendien mooie televisie kan opleveren – kleeft er ook een groot nadeel aan. Deelname is immers vrijwillig en iemand kan er dus niet toe worden verplicht. Bovendien, als de in het ongelijk gestelde partij weigert uitvoering te geven aan de uitspraak, is de verplichting niet direct door een deurwaarder af te dwingen, maar moet die uitspraak toch eerst door een rechter worden bekrachtigd.

Pilots

Met dat probleem van vrijwillige deelname kampten ook de pilots die de afgelopen maanden/jaren hebben gedraaid in Rotterdam en Den Haag. Bij die rechtbanken is een experimentele procedure – met véél minder formaliteiten – mogelijk, die dan wordt behandeld door een echte kantonrechter. Het gaat om geschillen over arbeid, huurzaken, consumentenzaken, geldvorderingen, schades en burenruzies, die worden voorgelegd aan de Rotterdamse Regelrechter en de Haagse Wijkrechter. Inmiddels is er naar dit model ook een Overijsselse Overlegrechter ingesteld.

Wetswijziging

In de wet staat al heel lang de mogelijkheid voor partijen om, op vrijwillige basis, af te wijken van de normale procedureregels en aan de kantonrechter van hun keuze te vragen om het geschil op te lossen. Maar aangezien ook in dit geval dus een partij niet verplicht kan worden deel te nemen aan die experimentele procedure, zijn veel daarvoor geschikte zaken in de pilots niet behandeld, omdat een van de partijen weigerde.

Komende zomer moet daar verandering in komen, als een wetswijziging in werking treedt: de Tijdelijke experimentenwet rechtspleging. Op grond van die wetswijziging kan in sommige gevallen de afwijkende procedure verplicht worden gesteld, zodat de gang naar de rechter in die gevallen eenvoudiger, sneller en goedkoper wordt. Dat gebeurt niet direct in heel Nederland: het is een eerste experiment met de ‘nabijheidsrechter’, om te zien of de tot nu toe vrijwillige procedure ook goed werkt als deze verplicht wordt gesteld.

Gevolgen

De invoering van deze Nabijheidsrechter komt voort uit het traject Maatschappelijk Effectieve Rechtspraak (MER) uit het regeerakkoord en is voor veel rechtzoekenden een welkome stap richting een meer laagdrempelige rechtspraak.

Het recht is continu in beweging en ontwikkeling. Waar de ene keer het recht de samenleving verandert, wordt het recht de andere keer veranderd door maatschappelijke ontwikkelingen. Als gevolg van de coronacrisis zijn wij als advocaten inmiddels al aardig gewend aan video-zittingen en ook naar andere innovatieve ontwikkelingen zoals de nabijheidsrechter kijken we met nieuwsgierigheid.

We blijven u dan ook met plezier op de hoogte houden van dit soort ontwikkelingen.

Neem voor vragen gerust contact op met Reinier Ensink of met een van zijn collega’s.